-Osmanlı’nın dünya devleti olmak için
fethettiği İstanbul’daki yönetim merkezinin
de bulunduğu Eminönünde Osmanlı’dan Cumhuriyete geçiş döneminde 1928
yılında çıkarılan kararname kapsamında 211 camiden 113’ünün satıldığı ve
yıkıldığı bilgileri veren “EMİNÖNÜ CAMİLERİ” kitabını Süleymaniye
Kütüphanesinde buldum.
-Osmanlı’dan malyan camileri ihtiyaç fazlası göstererek “gelir kaydetmek
için” satmışlar.
-Şehir merkezlerinde bir caminin 500 metre kadar yakınında
ikinci bir caminin olmaması kararı alınmış.
-Sanat Tarihi uzmanı Prof. Semavi Eyice,
Camilerin satılması olayını açıklayan Eminönü Camileri kitabının önsözünde
yaşanan kültür katliamını isyan eder gibi sözlerle yazmış.
İstanbul'da bir caminin harap ve perişan durumu
Bu satırları
yazarken ellerim titriyordu. Ve gözlerim daldı gitti, geçmişin yaşanmış ve
karanlıkta kalan olayları arası: Çoğu kez duyduğum ve de kısa kısa olsa da
bilgi sahibi olduğum bir konuda “Camilerin satılması” konusunda ayrıntılı
bilgilere ulaşmanın buruk acılarını yaşıyorum.
Temmuz 2010
başlarında sıcak bir yaz gününde araştırmalar yapmak üzere İstanbsul'daki
Süleymaniye Kütüphanesine geldim. Araştırmacılara ayrılan odanın içinde bulunan
raflarda “Eminönü camileri” adını taşıyan İstanbul Müftülüğünün desteği ile
yayınlanan kitabı gördüm. Kitap içinde
Osmanlı’dan Cumhuriyete yaşanan tarihi süreç içinde Eminönü ilçesinde 1928
yılında çıkarılan kanun kapsamında satılan ve yıkılarak yok edilen camiler
hakkında ayrıntılı bilgiler vardı. Prof.
Semavi Eyice’de kitaba önsöz yazarak katkıda bulunmuştu.
Kitabın ilk sayfasında
Kuranı Kerim’e göre cami ve mescitleri yıkanlar hakkında Allahın
bedduasını açıklayan ayetlere yer verilmişti. Ki burada aynı ayet metinlerinin
Türkçe karşılığını aynen veriyorum:
Bismillahirrahmanirrahim.
“Allahın
mescitlerine, onun adının anılmasına engel olan ve oraların harap
olmasına çalışandan kim zalim kim vardır? Bunların oralara korka korka
girmeleri gerekir. Onlar için dünyada rezillik,ahirette de büyük azap vardır”…Bukara
suresi-114
….
“Allahın mescitlerine
ancak, Allaha ve ahiret gününe inanan , namazı kılan, zekatı veren Allah’tan
başka kimseden korkmayanlar onarır. İşte onlar doğru yolu bulanlardan
olabilir”.
Tevbe suresi-18.
Eminönü Camileri
adını taşıyan kitabın önsözünü yazan sayın Prof. Dr. Semavi Eyice, isyanlarını
şu sözlerle satırlara dökmüştü:
“İstanbul cami ve
mescitlerine en büyük darbeyi vuran 1928 tarihinde yayınlanan 6061 sayılı
kararname olmuştur. Buna göre yapıların tarihi mimari ve estetik değerleri bir hesaba katılmaksızın birçoğunun
kadro dışı bırakılmalarına yol açmış, böylece boş kalan ve mescit harap olmuş,
satılmış, kiraya verilmiş veya yıkılarak arsaları özel mülkiyete geçmiştir.
Kararnamede, sanat değeri olan yapıların ayrı tutulmaları yolunda maddeler
olmasına rağmen bu kadar ince düşünülmemiştir”.
CAMİLERİN SATILMALARI İLE İLGİLİ KARARNAME
Türkiye’de
camilerin satılmaları ile ilgili 1928 tarihli ve 6061 tarihli kararnamenin de
tam metni verilmiş, kitabın son sayfalarında.
Bahsi geçen
kararname, dönemin hükümetinin ve yönetiminin iradesini yansıtan bir
karardır. “ihtiyaç dışı olarak görülen
cami ve mescitlerin kadro dışı görülerek elden çıkarılmasını amaçlayan
düşünceleri yansıtmaktadır. Camilerin
beş vakit namaz kılınmasına elverişli cemaatinın olması, şehir merkezinde ise
bir caminin 500 metre
kadar yakınında olmaması” gibi şartlar ileri sürülüyor. Hatta maddeleri
arasında ihtiyaç fazlası olan camilerin elden çıkarılarak satışının
yapılması gelir olarak kaydedilmesi gibi
görüşlere yer veriliyor.
Kararnamenin
çıkmasından sonra illerde valinin denetiminde müftünün de içinde yer aldığı
komisyonlar tarafından ihtiyaç fazlası camilerin tespit ve gereğinin yapılması
(yıkılması veya satılması) işlemleri gerçekleştiriliyor.
…………………
1.İstanbul camileri
ile ilgili kitap
2.Satılan veya yok
olan camiler haritası
3.İstanbul’da
ortadan kalkan bir cami 
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder